ROZWÓJ DYSCYPLINY, SZKOŁY NAUKOWE, SYLWETKI BADACZY
dr Adrianna Szczerba
Początki zaawansowanych badań z zakresu historii archeologii w łódzkim uniwersyteckim ośrodku archeologicznym sięgają połowy lat 90. XX w. Zakres prowadzonych badań, jak również liczba zajęć dydaktycznych uwzględnionych w programach nauczania na kierunku archeologia, poświęconych dziejom tej dyscypliny naukowej, wyraźnie wyróżnia łódzką archeologię na tle innych uniwersyteckich ośrodków archeologicznych w Polsce.
Wybitną przedstawicielką tego nurtu, w chwili obecnej już emerytowaną, jest prof. Maria Magdalena Blombergowa, która od blisko 40 lat śledzi drogi rozwoju archeologii polskiej i przywraca naszej pamięci starożytników i archeologów działających na ziemiach polskich, a także w żyjących w granicach Imperium Rosyjskiego. Badania w tej dziedzinie prowadzi również Prof. Tadeusz Grabarczyk (od 2016 r. professor emeritus), którego specjalnością są dzieje poszukiwań archeologicznych na Pomorzu Gdańskim. Od 2009 r. studia nad historią archeologii w naszym Instytucie rozwija dr Adrianna Szczerba.
Badania w zakresie historii archeologii prowadzone w Instytucie Archeologii UŁ obejmują: biografie i dokonania archeologów, dzieje instytucji archeologicznych w nauczaniu, badaniach i ochronie zabytków, rozwój badań archeologicznych (odkrycia, metody badawcze, dorobek publikacyjny), rozwój myśli archeologicznej (formowanie i przemiany głównych koncepcji archeologicznych, paradygmaty badawcze i teorie archeologii). Liczne kontakty z archeologami działającymi w Polsce, Rosji, na Białorusi i Ukrainie, które zaowocowały udziałem w konferencjach naukowych i wspólnymi publikacjami. Tematy dotyczące historii archeologii podejmowane są także w pracach licencjackich, magisterskich i doktoranckich.
Efektem studiów nad historią archeologii, prowadzonych przez naszych pracowników, są liczne publikacje naukowe, w których zostały opisane i upowszechnione dzieje badań archeologicznych na ziemiach polskich, rosyjskich, litewskich, białoruskich, ukraińskich, jak również sylwetki naszych poprzedników (Wandalin Szukiewicz, Leon Barszczewski, Rajmund Gostkowski, Władysław Syrokomla, Gotfryd Ossowski i in.). Prace te przyczyniają się do lepszego zrozumienia, w jaki sposób człowiek budował wiedzę na temat swej przeszłości. Potwierdzają, że archeologia zawsze znajdowała miejsce w szerszych rozważaniach kulturowych, intelektualnych i ideologicznych.
Obecnie dr Adrianna Szczerba przygotowuje monografię Kierownictwa Badań nad Początkami Państwa Polskiego. W dalszej perspektywie planowane jest opracowanie bibliografii archeologii polskiej oraz problematyki kolekcjonerstwa starożytności i zabytków archeologicznych na ziemiach polskich do 1945 r.
WYBRANA LITERATURA
Maria M. Blombergowa, Badania archeologiczne Polaków na terytorium Imperium Rosyjskiego w XIX i początku XX wieku, Łódź 1993.
Maria M. Blombergowa, Polscy członkowie rosyjskich towarzystw archeologicznych 1839-1914, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1988.
Maria M. Blombergowa, Wandalin Szukiewicz. Syn Ziemi Lidzkiej – Badacz i Społecznik (1852-1919), Warszawa-Lida 2010.
Tadeusz Grabarczyk, Dziewiętnastowieczna archeologia gdańska, Łódź 2014.
Adrianna Szczerba, Problem ochrony zabytków archeologicznych na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej pod panowaniem rosyjskim, Łódź 2012.