ARCHEOLOGIA ŁODZI

dr Olgierd Ławrynowicz, mgr Paweł Zawilski

Synagoga Alte Szil przy ul. Wolborskiej w Łodzi w 1939 r. (za: fotopolska.eu)

Badania poświęcone archeologii aglomeracji łódzkiej zapoczątkowane zostały przez prof. Konrada Jażdżewskiego. W ostatnich latach prowadzone były w ramach rożnych projektów naukowych przez prof. dr. hab. Mariana Głoska, prof. dr. hab. Tadeusza Grabarczyka, dr. hab. Radosława Janiaka, dr. Olgierda Ławrynowicza, dr. Piotra A. Nowakowskiego oraz mgra Aleksandra Andrzejewskiego. Do ważniejszych prac należą badania podjęte w 1991 r. na stanowisku wielokulturowym nr 5 na Józefowie oraz badania ratownicze na terenach inwestycyjnych na Chocianowicach w Łodzi oraz w Gorzewie na pograniczu Łodzi i Pabianic: budowa pawilonu IKEA, rozbudowa pasa lotniska im. Władysława Reymonta, budowa obwodnicy Pabianic). Na stanowiskach tych archeolodzy odkryli liczne ślady osadnictwa z epoki kamienia, wczesnej i późnej epoki brązu, wczesnej epoki żelaza, średniowiecza oraz nowożytności.

Wyjątkowy charakter miały prace archeologiczno-ekshumacyjne miejsc pochówku ofiar represji totalitarnych na terenie dawnego poligonu na Brusie w Łodzi w latach, w trakcie których odkryto szczątki 112 osób rozstrzelanych przez Niemców jesienią 1939 r. oraz 4 osób, prawdopodobnie ofiar powojennej zbrodni stalinowskiej. Masowe, zniszczone przez Niemców pod koniec II wojny światowej mogiły ofiar zbrodni nazistowskich odkryto również w Lesie Okręglik na pograniczu Łodzi i Zgierza oraz w Lesie Okręglik na północ od Zgierza. Dodatkowo realizowane były prace weryfikacyjne przy synagodze spalonej przez Niemców 1949 r. Alte Szil przy ul. Wolborskiej oraz na terenie dawnego więzienia Gestapo i UB przy ul. S. Sterlinga 16–18.

Badania sondażowe przy fundamentach dawnych oficyn więzienia przy ul. S. Sterlinga 16–18 w Łodzi w 2014 r. (fot. O. Ławrynowicz).

We współpracy z Instytutem Etnologii i Antropologii Kulturowej UŁ dokonano zbiórki artefaktów związanych z dawnym Monopolem Wódczanym w Łodzi w ramach projektu Monopol Wódczany w Łodzi. Miejsce i ludzie na zlecenie firmy Virako Sp. z o.o.

Efektem prac badawczych było wzbogacenie katalogu znalezisk archeologicznych pochodzących z obszaru miasta Łodzi o ponad 300 punktów osadniczych. Ich wyróżnienie stało się podstawą objęcia szeregu obszarów miasta strefami ochrony konserwatorskiej. Rozwijanie wiedzy o zabytkowej przestrzeni miasta stanowi jedno z ogniw wzbudzania lokalnych inicjatyw poszukujących tożsamości z pradziejowym jak i historycznym obliczem Łodzi

 
LITERATURA

Marian Głosek, Nekropolia z terenu byłego poligonu wojskowego na Brusie w Łodzi, Łódź 2010.
Tadeusz Grabarczyk, P. Zawilski, Łódź w czasach wczesnodziejowych oraz w tzw. okresie rolniczym (od pradziejów do początków XIX w.), [w:] Atlas miasta Łodzi, 2002, Łódź, Plansza III.
Olgierd Ławrynowicz, Archeologiczne weryfikacje miejsc pamięci w lasach zgierskich w latach 2011–2012, Prace i Materiały Muzeum Miasta Zgierza, t. 8, 2013, s. 281-313.
Olgierd Ławrynowicz, Niemieckie zbrodnie nazistowskie w lasach podłódzkich. Weryfikacje archeologiczne miejsc pamięci, [w:] Archeologia totalitaryzmu. Ślady represji 1939–1956, red. O. Ławrynowicz, J. Żelazko, Łódź 2015, s. 65-94.
Piotr A. Nowakowski, Badania archeologiczne śladów zbrodni nazistowskich na terenie dawnego poligonu na Brusie w Łodzi, [w:] Archeologia totalitaryzmu. Ślady represji 1939–1956, red. O. Ławrynowicz, J. Żelazko, Łódź 2015, s. 41–64.
Paweł Zawilski, Łódź. Archeologia w mieście bez archeologii miasta, [w:] Stan badań archeologicznych miast w Polsce, 2009, Łódź, s. 95–106.